Mια χώρα δίχως μνήμη είναι μια χώρα τρελών (*)

Πριν την αποκατάσταση (φωτο του 2006)

Μετά την αποκατάσταση (φωτό του 2012)

(*)του George Santayana

Παραφράζοντας λίγο την φράση του Santayana θα μπορούσαμε να πούμε ότι το ίδιο ισχύει και για τις πόλεις των ανθρώπων. Και πράγματι εδώ και κάποιο διάστημα, ζούμε στην Αθήνα μια παρόμοια κατάσταση, απόρροια όχι μόνο της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, αλλά ξέσπασμα πολλών επί μέρους κρίσεων που υπόβοσκαν πολλά χρόνια τώρα στο σώμα της πόλης. Δεν χρειάζεται εδώ να αναφέρουμε αναλυτικά όλα τα φαινόμενα που μας οδήγησαν στην τωρινή κατάσταση πραγμάτων , αλλά τελείως επιγραμματικά θα μπορούσαμε να σημειώσουμε μια από τις κυριότερες, όπως αυτή του "πυρετού" της αντιπαροχής της δεκαετίας του '60 και '70, που άλλαξε ριζικά το νεοκλασικό κέντρο της Αθήνας και δημιούργησε ολόκληρες συνοικίες χωρίς ταυτότητα, φυτώρια του μικροαστικού σιωπηρού consensus της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης και που η μνήμη του τόπου φάνταζε επικίνδυνη και έπρεπε πάση θυσία να ξεριζωθεί (βλ.τις πρότυπες λαϊκές πολυκατοικίες των Αμπελοκήπων με σημάδια από τις μάχες των Δεκεμβριανών του '44).

Παρ' όλα αυτά κάποιες συστάδες ή μεμονωμένα παλαιότερα κτίρια, μέσα στον μεταλλαγμένο αστικό ιστό, διασώθηκαν ή γιατί αποτελούσαν κτίρια σύμβολα του αθηναϊκού κέντρου ή από καθαρή τύχη λόγω πληθώρας κληρονόμων που διεκδικούσαν μερίδια από τα συγκεκριμένα κτίρια και που ποτέ δεν συμφωνούσαν μεταξύ τους για την "αξιοποίηση" των ακινήτων τους. Φυσικά κι εδώ, στα περισσότερα παλαιά κτίρια που διασώθηκαν, έπεσε βαρύς ο πέλεκυς του lifestyle της "αναπαλαίωσης", που δημιούργησε κτίρια καρικατούρες του εαυτού τους και προμήθευσε το κατάλληλο σκηνικό για την uptown σικ συνοικία των Θεών, Πλάκα ή την συνοικία διασκεδαστήριο του Ψυρρή της δεκαετίας του '90.

Η ορθή διαφύλαξη τελικά της συλλογικής μνήμης μιας πόλης, είναι απόρροια του τρόπου προσέγγισης, μελέτης και επίλυσης των προβλημάτων που αναφύονται καθώς αντιμετωπίζουμε την πληθώρα των παραμέτρων που υπεισέρχονται στην αποκατάσταση των μεμονωμένων παλαιών κτιρίων.

Το συγκεκριμένο κτίριο που μελετήσαμε και ολοκληρώσαμε την αποκατάστασή του το 2012, ανήκει σε εκείνη την κατηγορία διατηρητέων κτιρίων που ονομάζουμε ελάσσονος ή λαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και είναι ένα από τα τελευταία δείγματα τέτοιου τύπου κατοικίας που στην περιοχή του Θησείου σώζονται ακόμα . Η αρχιτεκτονική του τυπολογία και η τεχνική κατασκευής του γείσου της στέγης, παραπέμπουν στις τυπολογίες των κατοικιών της Οθωνικής περιόδου. Γωνιακό διώροφο με υπερυψωμένο ισόγειο από την πλευρά της οδού Δημοφώντος, τριώροφο λόγω κλίσης του δρόμου από την πλευρά της οδού Αιξωνέων, παρουσιάζει ελεύθερη διάταξη των ανοιγμάτων στις δύο κύριες όψεις του. Τα παράθυρα του ισογείου φέρουν συμπαγή καρφωτά εξώφυλλα ενώ του ορόφου φέρουν περσίδες. Η διάταξη σε L της κάτοψης αφήνει χώρο για την μικρή εσωτερική αυλή που φιλοξενεί το εξωτερικό κλιμακοστάσιο που οδηγεί στον όροφο.

Το κτίριο με φανερά τα τραύματα από την πολυετή εγκατάλειψη αλλά και τον σεισμό του 1999, αρχικά υποστηλώθηκε εξωτερικά και εσωτερικά μέχρι να ολοκληρωθεί η πλήρης αποτύπωση και η μελέτη αποκατάστασης και να ολοκληρωθούν οι σχετικές διαδικασίες έγκρισης της μελέτης για την έκδοση της άδειας εκτέλεσης εργασιών. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε κατά την διάρκεια της αποτύπωσης και της καταγραφής των βλαβών, ώστε να μεταφερθούν με ακρίβεια οι παραμορφώσεις του φέροντα οργανισμού από τοιχοποιία, που υποδηλώνουν πιθανές μκροκαθιζήσεις των θεμελίων, για να ληφθούν υπ' όψη της στατικής ανάλυσης.

Θέλοντας να διατηρήσουμε όσα περισσότερα στοιχεία είχαν "εντυπωθεί" στο σώμα του κτιρίου με το πέρασμα του χρόνου, επιλέξαμε να διατηρήσουμε κάποιες από τις εμφανείς παραμορφώσεις στην ζώνη του γείσου της στέγης, γιατί όπως το επίχρισμα χωρίς οδηγό και οι κυρτώσεις της τοιχοποιίας, αποτελούν κι αυτές ζωντανές μαρτυρίες και καταγραφές πολύτιμες. Εξάλλου η διατήρηση αυτών των στοιχείων συγκρατεί την αληθινή υπόσταση του οικοδομήματος χωρίς η διαδικασία αποκατάστασης να το μετατρέπει σε ένα ψυχρό και αποστειρωμένο σκηνικό. Έτσι η πρόσπτωση του φυσικού φωτός πάνω στις επιφάνειες της τοιχοποιίας αναδεικνύει με το παιγνίδι των φωτοσκιάσεων, το απαλό ανάγλυφο του επιχρίσματος που σαν άλλο δέρμα τυλίγει και προστατεύει το κτίριο.

Οι αρχικές και οι τελικές φωτογραφίες τεκμηρίωσης των εργασιών αποκατάστασης απέχουν μεταξύ τους κοντά μια εξαετία! Αυτό το μεγάλο χρονικό διάστημα που πέρασε μέχρι να κατοικηθεί εκ νέου το κτίριο οφείλεται αφ' ενός στα γραφειοκρατικά εμπόδια και στις καθυστερήσεις των μηχανισμών έγκρισης και αφ' ετέρου στο μεγάλο οικονομικό βάρος που επωμίστηκαν κατά κύριο λόγο οι ιδιοκτήτες. Μόνο ένα μικρό μέρος του κόστους αποκατάστασης ανέλαβε τελικά να χρηματοδοτήσει η πολιτεία.

Το κτίριο αποκαταστάθηκε και επανήλθε στην ζωή της συνοικίας του, για να επιτελέσει και πάλι τον παιδευτικό του ρόλο, σαν μέρος της συλλογικής μνήμης της περιοχής μαζί με τα υπόλοιπα αποκαταστημένα κτίρια του Θησείου.

Η εικόνα και η ταυτότητα μιας πόλης και κατ' επέκταση των κατοίκων της, καθορίζεται όχι μόνο από τα μεγάλα ιστορικά οικοδομήματα, αλλά διαμορφώνεται σαν φορέας γνώσης και από τα ταπεινά αποτυπώματα κατοίκησης των απλών ανθρώπων με το πέρασμα των αιώνων. Έτσι διαμορφώνεται η διαστρωμάτωση, η πολυπλοκότητα και η πολυχρωμία που συναντάμε στα ιστορικά κέντρα των πόλεων, έτσι συνδιαμορφώνεται και ο χαρακτήρας των ανθρώπων αφού περιβάλλονται αδιάλειπτα σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους από την αρχιτεκτονική, όσο "καλή" ή ¨κακή" και αν είναι.


τελευταία νέα:
Σήμερα τα ξημερώματα κάηκε -με χειρουργική ακρίβεια- το νεοκλασικό ισόγειο μέχρι πρόσφατα κατάστημα υφασμάτων στη γωνία Αθηναϊδος και Ευαγγελιστρίας.