Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης

[...] βλέπω ένα μικρό σπασμένο κλουβί, πολύ μακρύ και χαμηλό, σαν εκείνα που πλέκουν με χόρτο τα παιδιά για να πιάσουν ακρίδες. Αναπαύεται στον αέρα και το τριγυρίζει το κενό. Τι; Η καρδιά μου αρχίζει να χτυπάει. Ετούτο το ξεκοιλιασμένο κλουβάκι...να είναι;...Μα βέβαια, αυτός είναι, ο Παρθενώνας! [...] Γιατί όλα αυτά τα τόσο ήρεμα πρόσωπα; Γιατί μένουν καθιστά; Γιατί δεν σηκώνονται, δεν βγάζουν κάποια κραυγή όμοια με το Θάλαττα των προγόνων τους;

Ξεχνούσα πως η Ακρόπολη δεν τους κάνει μεγαλύτερη εντύπωση από ό,τι σε μας ο πύργος του Άιφελ. Και σιωπηλός, γεμάτος ένταση, βλέπω [...] το κλουβί όπου οι Αθηναίοι κρατούσαν αιχμάλωτη την Αθηνά, ακρίδα του ελληνικού βράχου.

Ανοιχτό το κλουβί, φευγάτη η Αθηνά, κι εκεί πάνω -αυτή τη φορά τα κεφάλια σηκώνονται με περιέργεια- ένα αεροπλάνο (να' ναι ο Ερμής, ο θεός του εμπορίου;) πετάει πάνω από το κλουβί και χάνεται στον ουρανό.

Ο Παρθενώνας δεν φαίνεται πια. [...] Κατεβαίνω στην πλατεία Ομονοίας, μια πλατεία όλο φωνές, αυλακωμένη από τις γραμμές των τραμ, πολύχρωμη από τις διαφημίσεις.

Ζαν Κοκτώ, Αθήνα 31 Μαρτίου [1936]. Ακρόπολη. Το αίμα του Παρθενώνα (Από τις 'Σελίδες για την Ελλάδα του 20ου αιώνα. Κείμενα Γάλλων ταξιδιωτών', επιμ. Παν. Μουλάς-Βάσω Μέντζου, ΟΛΚΟΣ, Αθήνα 1995)

Μετά από σχεδόν 33 χρόνια αναμονής και αφού το όλο εγχείρημα για την κατασκευή του νέου μουσείου πέρασε από «σαράντα κύματα», επιτέλους στις 20 Ιουνίου του σωτηρίου έτους 2009 τελέσθηκαν τα θυρανοίξια στην θέση που είχε υποδείξει ο και «πολεοδόμος» αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής ο πρεσβύτερος.

Με αυτή λοιπόν την ευτυχή κατάληξη επακόλουθο ήταν να εορτασθεί ανάλογα το γεγονός, διανθισμένο με το απαραίτητο κερασάκι που οι «νέες» λεγόμενες τεχνολογίες μπορούν πια να προσφέρουν και στην χώρα μας (μετά και την πανθομολογουμένως επιτυχημένη τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004). Ένα οργιώδες, λοιπόν, show κινουμένων σχεδίων εμπνευσμένων από τις απεικονίσεις των ερυθρόμορφων και μελανόμορφων αγγείων, όπου όλα τα είδη του πραγματικού και μυθικού ζωικού βασιλείου της καθ΄ ημάς αρχαιότητας, έτρεχαν πανικόβλητα και τρομαγμένα να κρυφτούν κάπου μακριά, καθότι οι κόρες και οι κούροι στροβιλίζονταν αενάως γύρω από τον άξονά τους!

Τέλος καλό, όλα καλά λοιπόν για τα πολύπαθα γλυπτά του υπέρτατου μνημείου της άμεσης δημοκρατίας (εκτός βέβαια από εκείνα της λεηλασίας του «dilettante» Thomas Bruce, 7ου Earl of Elgin, που αποτελούν το 60% του συνόλου). Οι επιζήσαντες της σύγχρονης νεοελληνικής πραγματικότητας βρίσκονται σε ένα νέο ελεγχόμενο περιβάλλον και επιδεικνύονται στους εμβρόντητους ημεδαπούς τε και αλλοδαπούς, λουσμένοι για πρώτη φορά, στο φυσικό αττικό φως. Αυτό βέβαια το αττικό φως που κατορθώνει και εισχωρεί μέχρι εκεί, αφού περάσει διαθλώμενο από το φαιοκίτρινο θερινό φωτοχημικό νέφος της αθηναϊκής μητρόπολης.

Επειδή όμως κάθε τέλος σημαίνει και μια καινούργια αρχή, πεδίο δόξης λαμπρό ανοίγεται, από εδώ και μπρος, όχι τόσο για την γνωστή και κατά κάποιο τρόπο «μίζερη» διεκδίκηση του υπόλοιπου 60% του γλυπτού διακόσμου του μνημείου -δώστα πίσω, όχι δεν στα δίνω, στα δανείζω (sic)-, όσο για την καθεαυτή σωτηρία του ίδιου του μνημείου στην θέση στην οποία βρίσκεται, δηλαδή πάνω στον Ιερό Βράχο.

Θα ήθελα εδώ να ανοίξω μια σύντομη παρένθεση: πιστεύω ότι κάθε εχέφρων πολίτης αυτού του τόπου δεν θα μπορούσε ποτέ να διανοηθεί και να υποθέσει ότι αφού χτίσαμε το μουσείο λίγο ως πολύ με τον κεντρικό πυρήνα του στις διαστάσεις του μνημείου, θα ήταν θεμιτό για την σωτηρία του να μεταφερθεί σταδιακά και το ίδιο το μνημείο σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον ώστε να αντικατασταθεί με ένα πανομοιότυπο εκμαγείο στην θέση του αυθεντικού.

Και σε αυτό το σημείο μπορούμε να μπούμε στην ουσία του προβλήματος, του οποίου η λύση μπορεί να μοιάζει ουτοπική αλλά τελικά είναι η μόνη λογική και ρεαλιστική λύση, αν θέλουμε να αναφερόμαστε ακόμα σε έναν ουμανιστικό πολιτισμό που είναι συνδεδεμένος άρρηκτα με την φυσική υπόσταση αυτού του πλανήτη (κάτι ήξεραν οι αρχαίοι και έβλεπαν νύμφες και θεότητες παντού).

Βασιζόμενοι στην δεύτερη αρχή της θεωρίας της αναστήλωσης, όπου "η αποκατάσταση (του μνημείου) πρέπει να στοχεύει στην επαναφορά της δυνητικής ενότητας του έργου τέχνης, στο σημείο που αυτό είναι δυνατόν, χωρίς την δημιουργία αισθητικού ή ιστορικού ψεύδους…", μπορούμε εύκολα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα, ότι για την σωτηρία του μνημείου στην φυσική του θέση –προσβλέποντας στην επαναφορά και του γλυπτού διακόσμου του μνημείου στην αρχική του θέση και αποκαθιστώντας την ενότητα του έργου τέχνης σε μια μελλοντική εποχή-, πρέπει να αρχίσουμε να εργαζόμαστε από σήμερα, παίρνοντας κάποιες ρηξικέλευθες αποφάσεις που είναι συνυφασμένες με την ίδια την επιβίωση αυτής της πόλης και όλων των έμβιων όντων που ζουν σε αυτή.

Η βελτίωση της ατμόσφαιρας που όλοι μας καθημερινά αναπνέουμε σε αυτή την πόλη είναι το κλειδί για την βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας αλλά και για την αναστολή της συνεχόμενης γυψοποίησης του πεντελικού μαρμάρου στο μνημείο.

Πολλοί τρόποι υπάρχουν για να επιτευχθεί αυτό. Πρώτιστα χρειάζεται η λεγόμενη «πολιτική βούληση» και παράλληλα η αλλαγή νοοτροπίας των πολιτών αυτής της μητρόπολης.

Κάποια μέτρα που έχουν επισημανθεί και στο παρελθόν θα μπορούσαν να είναι :

-ο δραστικός περιορισμός της κυκλοφορίας ρυπογόνων οχημάτων σε δεύτερο εσωτερικό δακτύλιο με κέντρο το μνημείο
-η μετατροπή, με την παροχή ισχυρών κινήτρων από το κράτος, όλων των κεντρικών θερμάνσεων των κτιρίων από καύση πετρελαίου σε καύση φυσικού αερίου σε μια πρώτη φάση με την προοπτική μαζικής χρήσης συστημάτων τηλεθέρμανσης, γεωθερμίας ή και άλλων εναλλακτικών πηγών ενέργειας
-η μετατροπή των ρυπογόνων βιομηχανιών, όσων απέμειναν στο λεκανοπέδιο, σε βιομηχανίες μηδενικής έκλυσης αερίων
-η αλλαγή των αεροδιαδρόμων, ώστε να επηρεάζουν κατά το ελάχιστο δυνατό την ποιότητα της ατμόσφαιρας στο λεκανοπέδιο

Ίσως για μερικούς τα συμπεράσματα που εξάγονται μπορεί να θεωρηθούν ανεδαφικά, ουτοπικά, κ.ο.κ., αλλά ας μην ξεχνάμε ότι αν δεν καταφέρουμε να πετύχουμε έστω και στο ελάχιστο τα παραπάνω, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την παραμονή του αυθεντικού μνημείου στην αρχική του θέση, τότε τα ersatz του Παρθενώνα, του Ερεχθείου και των άλλων μνημείων της Ακρόπολης που θα αποκαλυφθούν μια μέρα σε αντίστοιχα με εκείνο της 20ης Ιουνίου, εγκαίνια θα αντιπροσωπεύει εκεί πάνω στον Ιερό Βράχο στην κυριολεξία την κατάπτωση, κοινώς ξεφτίλα, του σύγχρονου νεοελληνικού πολιτισμού του ωχαδερφισμού και του παντιοτρόπου βολέματος.





Από τα εγκαίνια









Στη διάρκεια της κατασκευής

more...

Senso-Wall

“The host will not enter the room until all the guests have seated themselves and quiet reigns with nothing else to break the silence save the note of the boiling water in the iron kettle. The kettle sings well, for pieces of iron are so arranged in the bottom as to produce a peculiar melody in which one may hear the echoes of a cataract muffled by clouds, of a distant sea breaking among the rocks, a rainstorm sweeping through a bamboo forest, or the soughing of pines on some faraway hill.” Τhe Book of Tea, by Okakura Kakuzo (a.k.a. Tenshin), Kodansha International, Tokyo and New York 1989, p. 83 [first ed. 1906] Δυο κατοικίες και μια μικρή βιοτεχνία ξύλου σε οικόπεδο που βρίσκεται σε έναν ελαιώνα στην Άνω Aλισσό Αχαΐας χρησιμοποιούν έναν διαπερατό τοίχο που βλέπει στον βορρά, σαν φίλτρο, σαν δέρμα. Το στοιχείο του τοίχου ορίζει τον κύριο άξονα πρόσβασης στο μικρό συγκρότημα που συνιστούν. Μέσα από τα δυο ανοίγματα της εισόδου, τα μικρότερα “παράθυρα” και τις εσοχές, καδράρεται η θέα του μακρινού ορίζοντα των βουνών, σφυρίζει ο άνεμος με τη βροχή, τρέχουν οι σκιές της μέρας που γίνεται νύχτα. Στο πέρασμα του χρόνου ο τοίχος αλλάζει διαρκώς μαζί με και από τις ανάγκες αυτών που κατοικούν τα κελύφη πίσω του. Τα αποτελέσματα αυτών των διαδράσεων μπορούν να καταγραφούν με σένσορες, να κοινοποιηθούν μέσω Internet και να τεκμηριώσουν τη “μικρο-ιστορία” του τόπου (loci) και των κατοίκων του. ΑΝΑΛΥΣΗ Σήμερα που ακόμα και τα ίδια τα όρια του αντικειμένου της είναι υπό αμφισβήτηση καθώς η “ρευστοποίηση” (1) όχι μόνο της αρχιτεκτονικής αλλά και των τεχνών / επιστημών γενικότερα προωθείται από το υπάρχον κοινωνικο - οικονομικό σύστημα, μια συζήτηση με επίκεντρο τα όρια και τη σημασία τους είναι περισσότερο επίκαιρη από ποτέ. Αρχικά η τοποθέτηση του συγκροτήματος των δυο κατοικιών και της βιοτεχνίας ξύλου στο όριο οικισμού μιας περιοχής με χαρακτηριστικά ελαιώνα αποτέλεσε ένα πρώτο πρόβλημα όσον αφορά την παλιά σχέση ανάμεσα στην “τεχνητή” αρχιτεκτονική και το “φυσικό” τοπίο.Στο πλαίσιο αυτό εντείνεται συνεχώς ο προβληματισμός και η ανησυχία για την οικολογική μας επιβίωση και αναζητούνται διαρκώς νέοι τρόποι επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ αρχιτεκτονικής και φυσικού περιβάλλοντος. Η οργανική λύση που επιλέξαμε διέσπασε τους όγκους και συμμορφώθηκε με τις βασικές αρχές του παθητικού βιοκλιματικού σχεδιασμού με τη χρήση υαλοπετασμάτων μεγάλων ανοιγμάτων στον νότο και φεγγίτες εξαερισμού στις στέγες που έχουν σχεδιαστεί ώστε να διευκολύνουν τη ροή του ανέμου και φέρουν επικάλυψη αλουμινίου για μεγαλύτερη ανακλαστικότητα. Οι δοκοί στήριξής τους είναι από αντικολλητή ξυλεία. Στον βορρά η όψη έκλεισε με μικρά ανοίγματα στα πλήρη του εμφανούς σκυροδέματος και χρησιμοποιήθηκε το στοιχείο του τοίχου σαν συνδετήριο μέσο διαμόρφωσης ενός πλατώματος που ενώνει στην στάθμη εισόδου συγκεντρώνοντας “κοινές” δραστηριότητες, αποτελώντας την ίδια στιγμή και το αρχιτεκτονικό “πρόσωπο” του συγκροτήματος. Στον όροφο οι κτηριακοί όγκοι συνδέθηκαν με μια “pasarella” που εδράζεται σε μεταλλικά υποστυλώματα και φιλοξενεί τους πιο ιδιωτικούς χώρους της μιας κατοικίας. Επαναφέροντας τον αρχικό προβληματισμό σχετικά με τα όρια μεταξύ φυσικού και τεχνητού (οικισμός - ελαιώνας) στον σχεδιασμό του τοίχου (Senso-Wall) που σηματοδοτεί την είσοδό μας, εισάγουμε την έννοια του φίλτρου / δέρματος ενός νέου οργανισμού στο φυσικό του περιβάλλον. O τοίχος, σχεδιασμένος σαν μια φιλόξενη αγκαλιά υποβάλλει το οπτικό πεδίο του επισκέπτη σε μια séquence καθώς εκείνος πλησιάζει, μέχρι που “ανοίγει” σε περάσματα, επιτρέποντας την είσοδο αμαξητού δρόμου, για να “χωνευτεί” τέλος στο φυσικό έδαφος μεταλλασόμενος στα ακρότατα όρια του σε πάγκο και υπαίθρια καθιστικά. Σε αυτή του την ανάγνωση κι ενώ δεν παύει να καταγράφεται / υποδηλώνεται μέσω της ισχυρής παρουσίας του σαν όριο, ο τοίχος γίνεται διαπερατός παραμένοντας συμπαγής, ώσπου αυτο-αναιρείται διατηρώντας πάντα την αμφισημία του. Κι όπως το δέρμα ενός ζωντανού σώματος αναπνέει, ιδρώνει, γερνάει, έτσι κι ο τοίχος αντιμετωπίζοντας τον ορμητικό βορρά αλλάζει με τον χρόνο. Γύρω του το φυσικό περιβάλλον αλλάζει κι αυτό από εποχή σε εποχή. Διαλέξαμε να τονίσουμε τον χαρακτήρα αυτής της αλλαγής αναπτύσσοντας το στοιχείο του τοίχου κοντά σε μια μικρή πηγή σε μια συστάδα από καλαμιές στο οικόπεδο. Το νερό της περνά στη νότια πλευρά του συγκροτήματος γεμίζοντας μια ρηχή επιφάνεια που αγκαλιάζει μέρος του καθιστικού της μιας κατοικίας. Ιδανικά η αδιάκοπη τριβή των φυσικών φαινομένων πάνω στον τοίχο αντιστοιχεί στην ευελιξία με την οποία θα μπορούσε να αντιμετωπίζει το ίδιο το συγκρότημα τις αλλαγές του κτηριολογικού του προγράμματος. Στο τωρινό σενάριο μια διευρυμένη οικογένεια (πενταμελής οικογένεια, παπούς, γιαγιά) απολαμβάνει την εμπειρία ενός τοίχου-παιχνιδιού που εξελίσσεται με τον καιρό σε ένα περίπλοκο και γοητευτικό οικοσύστημα.Τα ανοίγματά του προκαλούν, υποδέχονται, φιλοξενούν. Σφυρίζει ο αέρας, αυτοσχέδιες ή μη κατασκευές με τη βοήθειά του παράγουν τη δική τους μουσική, πουλιά βρίσκουν καταφύγιο, κάποιο αναρριχώμενο φυτό καλύπτει ένα κομμάτι του τοίχου φέρνοντας μαζί του χρώματα και / ή αρώματα, ίσως διακοσμείται από χαρούμενα graffiti και αντιμετωπίζεται σαν παιδική ευκαιρία αναρρίχησης. Σε κάποιο άλλο σενάριο σένσορες εγκαταστημένοι στις υποδοχές του αντιδρούν καταγράφοντας στοιχεία “ζωτικής” σημασίας: θερμοκρασία, υγρασία, άνεμος, ακόμα και τους σεισμούς που γίνονται στην περιοχή. Ο τοίχος γίνεται ο ίδιος εργαστήριο παρατήρησης της φύσης. Και επειδή δεν έχει νόημα η στείρα συσσώρευση δεδομένων χωρίς τη δυνατότητα της διάθεσής τους σε κοινή χρήση, ο τοίχος μέσω των νέων τεχνολογιών συνδέεται στο Internet και επικοινωνεί με άλλα φυσικά και ψηφιακά περιβάλλοντα. Το Pachube (www.pachube.com/) είναι μια open-source εφαρμογή που καταγράφει και ανταλλάσει σε πραγματικό χρόνο στοιχεία ανάμεσα σε απομακρυσμένα κτίρια και συσκευές καθώς και άλλες εφαρμογές.Ανάμεσα στους στόχους όπως περιγράφονται στο website του είναι η διατήρηση ιστορικού αρχείου στοιχείων, η δημιουργία on-line γραφημάτων για χρήση σε web pages και η αυτόματη ενημέρωσή τους καθώς και η ανταπόκριση ψηφιακών “κόσμων” (όπως η Second Life) σε φυσικά / πραγματικά ερεθίσματα. (1) “Ρευστή” Νεωτερικότητα είναι ο όρος που χρησιμοποιεί ο Zygmunt Bauman για να περιγράψει την κατάσταση του κόσμου σήμερα σε αντίθεση με την “Συμπαγή” Νεωτερικότητα που προηγήθηκε. Σύμφωνα με τον Bauman η αλλαγή αυτή έχει δημιουργήσει ένα πρωτόγνωρο σκηνικό για τις ατομικές επιδιώξεις αναγκάζοντας τις δυτικές κοινωνίες να αντιμετωπίσουν μια σειρά από προκλήσεις που δεν έχουν προηγούμενο. (από το Contro la fine dell’ architettura, Vittorio Gregotti, G. Einaudi ed., Torino 2008) Συμμετοχή στον διαγωνισμό "Walls", του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Νομού Αχαΐας, 2009. Ομάδα παρουσίασης: Στέλιος Μινωτάκης, αρχιτέκτονας Φωτεινή Γεωργακοπούλου, αρχιτέκτονας Στέλιος Γιαννουλάκης, ηλεκτρολόγος μηχ/κός/συνθέτης-σχεδιαστής ήχων

more...