playground4architecture: 2009

Η προσθήκη στον κεντρικό σταθμό Vauxhall Cross κοντά στον σταθμό Victoria είναι έργο των Arup Associates. Μπροστά από το παλιό κτήριο τo νέο στέγαστρο ξετυλίγεται σαν μεταλλική κορδέλλα 120 μ. για να καταλήξει στο βόρειο άκρο της σε μια δραματική κορύφωση έντονης κλίσης. Το κύριο χαρακτηριστικό της κατασκευής είναι η ενσωμάτωση 168 φωτοβολταïκών πανέλων των 180 W που χρησιμοποιούν την κλίση για να καλύψουν το 30% των αναγκών φωτισμού διαμορφώνοντας ταυτόχρονα ένα ''πράσινο'' τοπόσημο.

more...

[...] βλέπω ένα μικρό σπασμένο κλουβί, πολύ μακρύ και χαμηλό, σαν εκείνα που πλέκουν με χόρτο τα παιδιά για να πιάσουν ακρίδες. Αναπαύεται στον αέρα και το τριγυρίζει το κενό. Τι; Η καρδιά μου αρχίζει να χτυπάει. Ετούτο το ξεκοιλιασμένο κλουβάκι...να είναι;...Μα βέβαια, αυτός είναι, ο Παρθενώνας! [...] Γιατί όλα αυτά τα τόσο ήρεμα πρόσωπα; Γιατί μένουν καθιστά; Γιατί δεν σηκώνονται, δεν βγάζουν κάποια κραυγή όμοια με το Θάλαττα των προγόνων τους;

Ξεχνούσα πως η Ακρόπολη δεν τους κάνει μεγαλύτερη εντύπωση από ό,τι σε μας ο πύργος του Άιφελ. Και σιωπηλός, γεμάτος ένταση, βλέπω [...] το κλουβί όπου οι Αθηναίοι κρατούσαν αιχμάλωτη την Αθηνά, ακρίδα του ελληνικού βράχου.

Ανοιχτό το κλουβί, φευγάτη η Αθηνά, κι εκεί πάνω -αυτή τη φορά τα κεφάλια σηκώνονται με περιέργεια- ένα αεροπλάνο (να' ναι ο Ερμής, ο θεός του εμπορίου;) πετάει πάνω από το κλουβί και χάνεται στον ουρανό.

Ο Παρθενώνας δεν φαίνεται πια. [...] Κατεβαίνω στην πλατεία Ομονοίας, μια πλατεία όλο φωνές, αυλακωμένη από τις γραμμές των τραμ, πολύχρωμη από τις διαφημίσεις.

Ζαν Κοκτώ, Αθήνα 31 Μαρτίου [1936]. Ακρόπολη. Το αίμα του Παρθενώνα (Από τις 'Σελίδες για την Ελλάδα του 20ου αιώνα. Κείμενα Γάλλων ταξιδιωτών', επιμ. Παν. Μουλάς-Βάσω Μέντζου, ΟΛΚΟΣ, Αθήνα 1995)

Μετά από σχεδόν 33 χρόνια αναμονής και αφού το όλο εγχείρημα για την κατασκευή του νέου μουσείου πέρασε από «σαράντα κύματα», επιτέλους στις 20 Ιουνίου του σωτηρίου έτους 2009 τελέσθηκαν τα θυρανοίξια στην θέση που είχε υποδείξει ο και «πολεοδόμος» αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής ο πρεσβύτερος.

Με αυτή λοιπόν την ευτυχή κατάληξη επακόλουθο ήταν να εορτασθεί ανάλογα το γεγονός, διανθισμένο με το απαραίτητο κερασάκι που οι «νέες» λεγόμενες τεχνολογίες μπορούν πια να προσφέρουν και στην χώρα μας (μετά και την πανθομολογουμένως επιτυχημένη τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004). Ένα οργιώδες, λοιπόν, show κινουμένων σχεδίων εμπνευσμένων από τις απεικονίσεις των ερυθρόμορφων και μελανόμορφων αγγείων, όπου όλα τα είδη του πραγματικού και μυθικού ζωικού βασιλείου της καθ΄ ημάς αρχαιότητας, έτρεχαν πανικόβλητα και τρομαγμένα να κρυφτούν κάπου μακριά, καθότι οι κόρες και οι κούροι στροβιλίζονταν αενάως γύρω από τον άξονά τους!

Τέλος καλό, όλα καλά λοιπόν για τα πολύπαθα γλυπτά του υπέρτατου μνημείου της άμεσης δημοκρατίας (εκτός βέβαια από εκείνα της λεηλασίας του «dilettante» Thomas Bruce, 7ου Earl of Elgin, που αποτελούν το 60% του συνόλου). Οι επιζήσαντες της σύγχρονης νεοελληνικής πραγματικότητας βρίσκονται σε ένα νέο ελεγχόμενο περιβάλλον και επιδεικνύονται στους εμβρόντητους ημεδαπούς τε και αλλοδαπούς, λουσμένοι για πρώτη φορά, στο φυσικό αττικό φως. Αυτό βέβαια το αττικό φως που κατορθώνει και εισχωρεί μέχρι εκεί, αφού περάσει διαθλώμενο από το φαιοκίτρινο θερινό φωτοχημικό νέφος της αθηναϊκής μητρόπολης.

Επειδή όμως κάθε τέλος σημαίνει και μια καινούργια αρχή, πεδίο δόξης λαμπρό ανοίγεται, από εδώ και μπρος, όχι τόσο για την γνωστή και κατά κάποιο τρόπο «μίζερη» διεκδίκηση του υπόλοιπου 60% του γλυπτού διακόσμου του μνημείου -δώστα πίσω, όχι δεν στα δίνω, στα δανείζω (sic)-, όσο για την καθεαυτή σωτηρία του ίδιου του μνημείου στην θέση στην οποία βρίσκεται, δηλαδή πάνω στον Ιερό Βράχο.

Θα ήθελα εδώ να ανοίξω μια σύντομη παρένθεση: πιστεύω ότι κάθε εχέφρων πολίτης αυτού του τόπου δεν θα μπορούσε ποτέ να διανοηθεί και να υποθέσει ότι αφού χτίσαμε το μουσείο λίγο ως πολύ με τον κεντρικό πυρήνα του στις διαστάσεις του μνημείου, θα ήταν θεμιτό για την σωτηρία του να μεταφερθεί σταδιακά και το ίδιο το μνημείο σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον ώστε να αντικατασταθεί με ένα πανομοιότυπο εκμαγείο στην θέση του αυθεντικού.

Και σε αυτό το σημείο μπορούμε να μπούμε στην ουσία του προβλήματος, του οποίου η λύση μπορεί να μοιάζει ουτοπική αλλά τελικά είναι η μόνη λογική και ρεαλιστική λύση, αν θέλουμε να αναφερόμαστε ακόμα σε έναν ουμανιστικό πολιτισμό που είναι συνδεδεμένος άρρηκτα με την φυσική υπόσταση αυτού του πλανήτη (κάτι ήξεραν οι αρχαίοι και έβλεπαν νύμφες και θεότητες παντού).

Βασιζόμενοι στην δεύτερη αρχή της θεωρίας της αναστήλωσης, όπου "η αποκατάσταση (του μνημείου) πρέπει να στοχεύει στην επαναφορά της δυνητικής ενότητας του έργου τέχνης, στο σημείο που αυτό είναι δυνατόν, χωρίς την δημιουργία αισθητικού ή ιστορικού ψεύδους…", μπορούμε εύκολα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα, ότι για την σωτηρία του μνημείου στην φυσική του θέση –προσβλέποντας στην επαναφορά και του γλυπτού διακόσμου του μνημείου στην αρχική του θέση και αποκαθιστώντας την ενότητα του έργου τέχνης σε μια μελλοντική εποχή-, πρέπει να αρχίσουμε να εργαζόμαστε από σήμερα, παίρνοντας κάποιες ρηξικέλευθες αποφάσεις που είναι συνυφασμένες με την ίδια την επιβίωση αυτής της πόλης και όλων των έμβιων όντων που ζουν σε αυτή.

Η βελτίωση της ατμόσφαιρας που όλοι μας καθημερινά αναπνέουμε σε αυτή την πόλη είναι το κλειδί για την βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας αλλά και για την αναστολή της συνεχόμενης γυψοποίησης του πεντελικού μαρμάρου στο μνημείο.

Πολλοί τρόποι υπάρχουν για να επιτευχθεί αυτό. Πρώτιστα χρειάζεται η λεγόμενη «πολιτική βούληση» και παράλληλα η αλλαγή νοοτροπίας των πολιτών αυτής της μητρόπολης.

Κάποια μέτρα που έχουν επισημανθεί και στο παρελθόν θα μπορούσαν να είναι :

-ο δραστικός περιορισμός της κυκλοφορίας ρυπογόνων οχημάτων σε δεύτερο εσωτερικό δακτύλιο με κέντρο το μνημείο
-η μετατροπή, με την παροχή ισχυρών κινήτρων από το κράτος, όλων των κεντρικών θερμάνσεων των κτιρίων από καύση πετρελαίου σε καύση φυσικού αερίου σε μια πρώτη φάση με την προοπτική μαζικής χρήσης συστημάτων τηλεθέρμανσης, γεωθερμίας ή και άλλων εναλλακτικών πηγών ενέργειας
-η μετατροπή των ρυπογόνων βιομηχανιών, όσων απέμειναν στο λεκανοπέδιο, σε βιομηχανίες μηδενικής έκλυσης αερίων
-η αλλαγή των αεροδιαδρόμων, ώστε να επηρεάζουν κατά το ελάχιστο δυνατό την ποιότητα της ατμόσφαιρας στο λεκανοπέδιο

Ίσως για μερικούς τα συμπεράσματα που εξάγονται μπορεί να θεωρηθούν ανεδαφικά, ουτοπικά, κ.ο.κ., αλλά ας μην ξεχνάμε ότι αν δεν καταφέρουμε να πετύχουμε έστω και στο ελάχιστο τα παραπάνω, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την παραμονή του αυθεντικού μνημείου στην αρχική του θέση, τότε τα ersatz του Παρθενώνα, του Ερεχθείου και των άλλων μνημείων της Ακρόπολης που θα αποκαλυφθούν μια μέρα σε αντίστοιχα με εκείνο της 20ης Ιουνίου, εγκαίνια θα αντιπροσωπεύει εκεί πάνω στον Ιερό Βράχο στην κυριολεξία την κατάπτωση, κοινώς ξεφτίλα, του σύγχρονου νεοελληνικού πολιτισμού του ωχαδερφισμού και του παντιοτρόπου βολέματος.